Melike Aydin 

 

ÎZMÎR - Jinan tekez kirin ku êrîşa polîsên nijadperest ên li ser muzîka Kurdî li Stenbolê nîşaneya polîtîkayên nijadperest ên demdirêj ên dewletê ye û xwestin ku sûcdar ji bo vê êrîşê, ku di demekê de ku behsa aştiyê dihat kirin, werin cezakirin.

 

Di 13’ê Tîrmehê de, malbatek ku ji pîknîkê li navçeya Bayrampaşa ya Stenbolê vedigeriya, ji ber guhdarîkirina muzîka Kurdî rastî tundiya polîsan hat. Trawmaya ku Zeynep Yaman jiyaye, ku ji ber lêdanan neçar ma ku pêşwext zayînê bike, careke din eşkere kir ku polîtîkayên bêcezatî û nefretê li Tirkiyeyê çiqas pêş ketine. Bertekên li hember êrîşa nijadperest a polîsan berdewam dikin.

 

‘Ev ne bûyerek tenê ye’

 

Tulin Osmanogullari, ji Platforma Em ê Kuştina Jinan Rawestînin, diyar kir ku şîdeta li dijî jinan di hemû beşên civakê de tê dîtin, lê ev êrîş ne tenê wekî şîdeta li dijî jinan û ne jî tenê wekî nijadperestî dikare were hesibandin û got, "Em qala malbatek dikin ku muzîka Kurdî guhdarî dike. Ev sûcek nefretê ya cidî ye. Jinek ducanî lêdanê dixwe. Ev hem nijadperestî ye û hem jî sûcê nefretê ye. Ev di heman demê de encama polîtîkayên hêza siyasî ye ku bi salan e me hukum dike, ku jinan di her warî de hedef digire, wan marjînalîze dike û wan nedîtî dike. Jinek ducanî rastî êrîşek nijadperestî hat. Ev ne bûyerek tenê ye; ew nîşandana polîtîkayên hêza siyasî ya li kolanan e."

 

‘Ev beşek ji êrîşa sîstematîk a li ser gelê Kurd e’

 

Femînîsta serbixwe Tugçe Kizildemir diyar kir ku nijadperestî bi salan e li Tirkiyeyê tê pêşxistin û êrîşa niha nîşaneya vê siyaseta nefretê ye. Wê got: "Divê toleransa li hember zimanê Kurdî, çanda Kurdî û çandên din ên li van axan bibe bingeha jiyana hevbeş. Divê berpirsiyariya vê êrîşê bi tevahî were bicihanîn. Ji bo ku êrîşên nijadperest ên bi vî rengî bi dawî bibin û jiyaneke aştiyane pêk were, divê polîtîkayên nijadperest bi dawî bibin. Em dizanin ku li Kurdistanê şîdeta sîstematîk a dewletê li dijî jin û zarokan heye. Ev, di bingeh de, siyaseteke şer e. Wekî din, şîdeta li dijî jineke ducanî jî yek ji beşên qirêj ên êrîşa sîstematîk a li ser jin, zarok û gelê Kurd e. Di vê nuqteyê de, divê hesab ji berpirsiyaran bê pirsîn û divê yên ku berê bi awayekî zelal hatine tomar kirin werin darizandin. Wekî femînîst, em ê vê pêvajoyê bişopînin."

 

‘Dewlet bersûcê jinan e’

 

Emîne Akbaba, endama Komeleya Jinan a Halkevleri, diyar kir ku êrîşên li dijî jinan ji betalkirina Peymana Stenbolê ve bi berdewamî zêde bûne û bikaranîna berfireh a bêcezatiyê bûye sedema rewakirina tundûtûjî û îstîsmarê li dijî jin û zarokan. Emîne Akbaba di dema îlankirina Sala Malbatê de tekez kir ku tundûtûjiya li dijî jinan di nav avahiyên ku wekî "malbata pîroz" têne pênasekirin de nehatiye dîtin û diyar kir ku tundûtûjiya polîsan li dijî jinan bi taybetî di navbera 8’ê Adarê û 25’ê Mijdarê de pir zêde bû. Emîne Akbaba got, "Bi êrîşa li Stenbolê re, me dît ku nijadperestî çawa ji hêla dewletê ve tê kirin, rast di dema pêvajoya aştiyê de. Li vî welatî, nemaze li parêzgehên Kurdistanê, dewletê tundî  li dijî jinan kir. Û dewlet, ku vê tundûtûjiyê bi bêcezatiyê xelat dike, niha li Stenbolê tundûtûjî li dijî jinan kiriye. Îro, dewlet sûcdarê tundûtûjiya li dijî jinan e. Em ê di sala 2025’an de jî hesab ji berpirsiyarên tundûtûjiya li dijî jin û zarokan bipirsin."

 

‘Bêtehamuliya li hember çanda me, zimanê me û hebûna me’

 

Yasemîn Elban ji Komeleya Zimanê Avesta diyar kir ku ger malbat guh bidaya muzîka Tirkî, ew ê rastî vê êrîşê nehatibana. Yasemîn Elban bi bîr xist ku berê ciwanekî Kurd tenê ji ber guhdarîkirina muzîka Kurdî hatibû kuştin û tekez kir ku gelek caran êrîşên bi vî rengî û heta îşkence li dijî kesên ku bi Kurdî diaxivin çêbûne. Yasemîn Elban got, "Bê guman, behsa xwişk û biratiyê tê kirin, lê ev êrîş bi awayekî zelal bêtehamuliya li hember çanda me, zimanê me û heta hebûna me nîşan didin. Divê Tirk û neteweyên din li hember vê êrîşê bêdeng nemînin, û divê ew jî qebûl nekin. Gelê Kurd ji bo aştiyê her tiştî dike. Lêbelê, divê Tirkiye niha çareseriyên berbiçav pêş bixe da ku mafên mirovan ên ku hatine binpêkirin bicîh bîne. Divê ev bûyer êdî çênebin. Kurd ji vê yekê re tehemûl nakin. Em êdî naxwazin nûçeyên weha bibihîzin."