Pelşîn Çetînkaya

 

AMED - Goreyê ILO û UNICEF’î seransrê dinya de 160 mîlyon tutî yenê şuxilnayîş, Tirkîya de zî her 5 tutan ra yew şuxilêno. Endama Komîsyonê Tutan ê ÎHD’yî Berfîn Elçî vat, feqîrî emrê tutî de xebatan zêdeyêr kena û vat: “ Sazgehê sey MESEM keda tutan binpay kenê. Ganî mekanîzmayê kontrolî bikewê dewre.”

 

Goreyê Sazgehê Îstatîstîkê Tirkîya (TUIK) 2022ine de hûmara tutê ke şuxilênê se ra 18.7 bî û no 2023ine de bî se ra 22.1. Goreyê dayeyê meclîsê Asayîşê Karî û Weşîya Karkeran; mabêne êlula 2023-tebaxa 2024ine de tewr tay 695 tutî wexto ke şuxilyayê, dinyaya xo bedelnayê.

 

Endama Komîsyonê Tutan ê Komeleya Heqê Merdiman (ÎHD) ya Amedî Berfîn Elçî derheqê babete de ercnayîş kerd.

 

‘Şuxilnayîşê tutan tesîrêk negatîf cuye ser o keno’

 

Befrîn Elçî dîyar kerd ke zêdebîyayîşê şuxilnayîşê emrê qijî de girêdayeyê krîzê ekonomîye yo û wina qal kerd: “Zêdebîyayîşê karkerîya tutan girêdayeyê feqîrî yo. Feqîrî karkerîya tutan zêde kena. Semedê feqîrî keyeyî mecbûr manenê tutan bidê şuxilnayîş û tutî teberê kontrolê dewlete yenê şuxilnayîş û nîno zanayîş ke şertê senîn de şuxilênê. No zî tesîr perwerde û weşîya tutan ser o keno. Tutan mehkumê meaşê kêmî kenê. Semedo ke vernîya nê bêro padayîş, ganî îmkanê kar û ekonomîye bêro awankerdiş û perwerdeyî bêro dayîş.”

 

‘Ganî MESEM bêro padayîş’

 

Berfîn Elçî bale ant serê binpaykerdişê keda tutan û vat: “Xeylê tutî nê semedî ra şertê xirabî de pîl benê. Tutî bi heqdestê kêmî yenê şuxilnayîş û no zî raste rast tesîr serê psîkolojî û cuya înan ya perwerdî kena. Eynî wextî de serê sazgehê sey Merkezê Perwerdeyê Meslegî (MESEM) yê girêdayeyê wezaretê keda tutan yena binpaykerdiş, teberê qeydkerdişê tutan yenê şuxilnayîş. Belê qeydê xebata tutan yenê kerdiş la sey çirak yenê vînayîş û nêkewenê statuyê karkerî. Nê semedî ra ma MESEM’an sey caardişê kede vînenê û ganî lezkî bêrê padayîş.”

 

‘Ganî dosyayan ser o bêro vindarnayîş’

 

Berfîn Elçî tewr peyîn qiseykerdişê xo de vat, ganî  mercîyê edlî nê dosyayan ser o vinderê û wina qedêna: “La mercîyê edlî nê dosyayan de zêdeyêr kîşte karsazan de ca gênê û berpirsîyarî nînê cezakerdiş. No zî bêşik vernîya karkerîya tutan akeno.”