Pelşîn Çetinkaya

 

Tundûtûjî û komkujiyên li dijî jinan ne tenê takekesî ne; ew di heman demê de birînek kûr a civakî ne. Ev tundûtûjî, ku ji hêla polîtîkayên bêcezatiyê yên dewletê ve tê xurt kirin, niha ketiye qonaxek nû. Her roj, bi hezaran jin rastî tundûtûjiya fîzîkî, psîkolojîk, aborî an cinsî tên. Di bingeha vê tundûtûjiyê de avahiyek baviksalar a kûr û newekheviya zayendî ya kûr heye. Polîtîkayên bêcezatiyê yên dewletê ne tenê edaletê astwng dikin, lê di heman demê de tundûtûjiyê rewa dikin û sûcdaran bi cesaret dikin. Di pergala heyî de, ku mekanîzmayên parastina qanûnî têrê nakin, jin rojane ji bo jiyanê têdikoşin. Li gorî daneyên ku ji hêla ajansa me ve li ser pirsgirêka kuştina jinan a ku her ku diçe çareser nabe hatine berhev kirin, di heşt mehên pêşîn ên 2025'an de herî kêm 201 jin ji hêla mêran ve hatine kuştin.

 

Cemre Topal, endama koma Lêkolînên Zayendî û Hiqûqî, ji JINNEWS'ê re şîrove kir.

 

'Di sîstema baviksalar de pirsgirêk derdikevin'

 

Cemre Topal, diyar kir ku jin civakê ava dikin û got, "Jin teşeyê jî didin civakê. Lêbelê, îro em rêjeyek bilind a kuştina jinan li welatên ku şer, wêranî, gendelî û xizanî lê heye dibînin. Li welatên ku qanûn lê têne sepandin, şer tune ye û aramî heye, mafên jinan pêşketîtir in û komkujî kêm in."

 

'Polîtîka û têkçûna qanûnê sûcdaran wêrek dike'

 

Cemre Topal diyar kir ku li welatên ku çareseriyên alternatîf hatine pêşxistin, pirsgirêkên kêmtir rû didin û got:"Bo nimûne, li Spanyayê, em dikarin bibêjin ku bi saya guhertinên ku ji ber zexta tevgera femînîst li ser qanûnan hatine kirin, pirsgirêk kêm bûne. Ev ji bo me mînakên baş in."

 

'Xizanî dibe sedema tundiyê'

 

Cemre Topal, destnîşan kir ku xizanî bi giranî dibe sedema tundûtûjiyê û got, "Ev perspektîfa neqanûnî, digel pevçûnên li kolanan, mafya û bêcezatiyê, di heman demê de xizaniyê jî zêde dike. Wekî ku hûn dizanin, laşê jinê di şeran de wekî xeta pêşîn tê dîtin. Ev nêrîna xeta pêşîn tam nîşaneya baviksalarî ye dema ku ew ji hêla mîlîtarîzmê ve tê biteşekirin. Ev hemû pêşî newekheviya di têgihîştina zayenda civakî de xurt dike. Ev jî sûcdaran wêrek dike."

 

'Ji bilî xurtkirina hevgirtina xwe ti çareyek me tune ye'

 

Cemre Topal da zanîn jinan li dijî gelek zext û astengiyan berxwedanek mezin nîşan dane û got, "Divê em têkoşîna xwe xurt bikin. Li Îranê têkoşînek mezin ji hêla jinan ve tê meşandin. Li Tirkiyeyê, ev têkoşîn bi saya hebûna rêxistinên jinan û rojname, ajans û saziyên mîna we ku piştgiriyê didin vê têkoşînê pir bi hêz e. Dirûşma femînîst, 'Em ne di şînê de ne, em di serhildanê de ne!' pir watedar e. Ji bilî xurtkirina hevgirtina xwe ti çareyek me tune ye."