Zanista civakî ya ku şoreş xwe dispêrê

 

NAVENDA NÛÇEYAN - Di pêşketina şoreşa jinê de ligel çarçoveya îdeolojîk, yek ji aliyê girîng zanista civakî ya şoreş xwe dispêrê. Zanista civakî ya Tevgera Azadiya Jinan a Kurdistanê, yanî ‘jîneolojî’, îro ji aliyê hemû jinan ve bi eleqeyek mezin tê şopandin û nîqaşkirin.

 

Ji bo pêşxistina şoreşa jinê hewce bi avakirina zanista civakî ya jinan ku îdeolojiya azadiya jinê xwe dispêrê, heye. Ji bo çareseriya kaosê, ji bo ji kaosê derkevin azadiyê analîzên sosyalojiya azadiyê ferze. Di vir de jî ji bo şoreşa jinê hewce bi çarçoveya zanista civakî heye.

 

Di vê beşa nivîsa xwe de em parastina cewherî û jîneolojiyê digirin dest.

 

Analîza civakî ya xwe dispêre heqîqeta jinê

 

Jineolojî armanc dike ku ol, felsefe, mîtolojî û zanistê bi perspektîfa jinê ji nû ve binirxîne û şîrove bike, rastiya jinê derxe holê û li ser bingeha rastiya jinê analîzên civakî pêş bixe. Di vî warî de li ser mijarên ku wê bibin mijara civaknasiya giştî, civaknasiya pêkhatî û civaknasî çêker û her wiha li ser civaknasiya azadiyê disekine. Jineolojî di vî warî de jî rola sosyolojiya azadiya şoreşa jinê dilîze. Nîqaşên teorîk û zanistî yên li ser diyarkirina kaosa serdema ku em tê de dijîn û azadiya jinê çawa dikare ji nava vê kaosê derkeve, di çarçoveya jineolojiyê de dikare were pêşxistin.

 

Dema teorî pêk neyê şênber nabe

 

Her îdeolojî li ser bingeha analîzên sosyolojîk pêş dikeve, lê ger her tim xwe nenirxîne, xetereya dogmatîzebûnê dikişîne. Bi îdeolojîk nihêrîn tê wateya xwedî nêrîna li ser rastî û bûyera civakî. Ev nêrîn heta radeya ku ji hêla rastiyên zanistî ve hatî çêkirin rast e. Dema ku ev bawerî bikeve pratîkê û bikeve tevgerê, encamên nû derdikevin holê. Zimanê pratîkê, kirina teorî yan jî tecrube dibe alîkar ku di derbarê asta zindîbûna îdeolojiyê û xalên astengkirina wê de fikir û teoriyan çêbike. Lê carinan ji ber ku teorî pratîk nabe, pêşî li têgihîştina rastiya civakî digire û razber dibe, carinan jî pratîk û kiryar ji teoriyê vediqetin û encamên berevajî armancên xwe derdixin holê.

 

Nêrîna pozîtîvîst

 

Faktora sereke ya ku bû sedema têkçûna sosyalîzma zanistî, perspektîfa pozîtîvîst a di van zanistan de bû. Ji ber vê yekê, bingeha zanistî ya ku kapîtalîzmê li ser xwe ava kir û bingeha zanistî ya ku dê sosyalîzm li ser ava bibe yek bûn. Ji ber vê sedemê jî xwe dispêrin daneyên zanista ewropayî, zayendperest û desthilatdar ji bo ku rastiya civakî bihesibînin. Di encamê de encamên pir neyînî derket. Rastiya îstîsmara kedê, civaka dîrokî, pirsgirêka azadiya jinê, desthilatdarî û dewletê rast nehate analîzkirin.

 

Tecrubeya Tevgera Azadiya Jinên Kurdistanê

 

Jineolojî ku ji tecrubeya Tevgera Azadiya Jinên Kurdistanê hatiye afirandin, namzeta ku di şoreşa paradîgmayê ya zanistên civakî de û weke zanista civakî ya ku şoreşa jinê li ser esasê wê ava dibe, bilize. Jineolojî ku weke zanista jin, jiyan û jiyana hevbeş tê pênasekirin, wê bibe bingehê şoreşa jinê û bi tezên zanistî ku di sê qadên bingehîn de li ser eksena paradîgmaya modernîteya demokratîk were hilberandin, wê bibe sedema pêşxistina sîstemeke alternatîf.

 

Ronîkirina rastiya jinê

 

Ya yekem; Zelalkirina rastiya jinê, afirandina daneyên zanistî yên ku dê girêdana hebûn-hişmendî-formê ava bike û bi me re bibe Xwebun. Ji bilî lêkolînên nû, armanc dikare ji hev veqetandin, sentezkirin û çêkirina tezên li ser lêkolînên ku li ser vê eksê hatine kirin be. Ev lêkolîn dikarin bingeh û çarçoveya sûbjektîvasyona jinê, ji dîrokê heta felsefeyê, ji civaknasiyê heta antropolojiyê û arkeolojiyê, ji psîkolojiyê heta tibî, ji teolojiyê heta mîtolojiyê, derxin holê. 

Ya duyemîn; Ew e ku wekî zanistek hev jiyanê bixebite ku dê piştrast bike ku têkiliya jin û mêr li ser bingehek zanistî-felsefîkî be. Armanca bingehîn a şoreşa jinê veguherandina mêran e. Ji bo veguherandina zilamê serdest û jina kole û danasîna mêrê azad û jina azad, avakirina bingeheke zanistî ya vê yekê pêwîst e. 

 

Çareseriyên xwe dispêrin rastiya jinê

 

Ya Sêyem; Ji siyasetê heta demografî, ji etîk-estetîkê heta aborî, ji tenduristiyê heta perwerdehiyê, li qadên ku avakirina sîstemeke alternatîf lê bê avakirin, li gorî rastiya jinê çareseriyan hilberînin.

 

Di şoreşa jinan de parastina cewherî

 

Her jin ji zarokatiya xwe dest pê dike, di dema ciwaniya xwe de û di demeke jiyana xwe de rastî hin ji van rêbazên tundiyê tên. Recm, tecawiz, kuştinên hovane, kuştin û şîdeta fizîkî ya bi lêdanê, di eslê xwe de kiryarên tehdîdkirin û tirsandina hemû jinan e ku li ser jinek an jî komeke jinan tê kirin. Şopên ku ji van awayên şîdetê derketine dibin sedema birîn û seqetiyên laşî, giyanî, hestyarî û hizrî. Taybetmendiyên paşverû, kevneşopî yên ku dema jin ber bi azadiyê ve diçe, di nava xwe de dihejîne, beşeke ji kesayetiya ku bi vê şîdeta li ser jiyanê hatiye avakirin e.

 

Bertekên jinan yên li dijî qirkirina jinan

 

Her cure tundiya li ser jinê dibe sedema bertek û çalakiyên jinan. Lê belê bi mîlyonan jinên ku ne xwediyê vê hêz, rêxistinbûn û derfetê ne, tundiyê dimeşînin. Aliyê şidetê ku nayê dîtin berbelavtir û kûrtir e

 

Ji ber ku jin damezrînerên civakê ne, ne pêkane ku jin ji pergala parastinê bê zanîn. Du pilingên di bin destê Pontia yê Çatalhöyük de, ku yek ji peykerên herî kevn ên xwedawendan e û peykerên Îştar, ku bi navê xwedawenda şer jî tê naskirin, li ser pişta şêr û xwediyê axeke şer e, delîlên arkeolojîk û mîtolojîk ên vê yekê ne. Semiramis, ku bi stratejiya xwe ya şer a jîr dijminên xwe têk bir û Zennube, ku di şerê li dijî Romayê de hate girtin, şahbanûyên şerker in. Amazonên Şervan yek ji mînakên herî naskirî ne. Hebûna gelek lehengên jin û şervanên jin ên birêxistinkirî ku her roj di lêkolînên dîroka jinan de tespît û belgeyên nû der barê wan de derdikevin, bingeha dîrokî ya pergalên xweparastinê yên jinan pêk tînin. 

 

Jinên kevneşopî meşandin

 

Tevlîbûn û lehengiya jinê ya di nava tevgerên rizgariya neteweyî, eniyên li dijî faşîzmê, şerên li dijî kolonyalîzmê, tevgerên gerîla yên parastina ax û gelê xwe berdewamiya vê kevneşopiyê ye. Parastina cewherî di sedsala 21’ê de di serî de ji bo jinan ji bo hemû kesî bû hewcedarî. Paratsina cewherî ji bo parastina nirx, hebûn, rumet û destkeftiyan tê kirin. Di vî alî de mijareke hebûnê ya di alî şoreşa jinê de jî ye. 

 

Mîrate û ezmûna ku li ser bingeha Tevgera Azadiya Jinên Kurdistanê ya di derxistina hêza xweparastinê ya jinan de, ji bo hemû jinên cîhanê destkeftiyek girîng derxistiye holê.