HABER MERKEZİ - Çevreciler, ormanların yok olmasına dolayısıyla biyoçeşitlilik kaybı, su döngüsü ve iklim değişikliğine sebep olan uluslararası tarım firmalarına, bankaların verdiği fonları durdurması için çağrı yapıyor.

 

Çin, büyüyen ticari mal talebiyle ilgili ticari bankalar kanununu değiştirme aşamasındayken, insanlar ise çevreci bir kanun değişimi bekliyor. Bunun için kampanya yapan Global Witness, Çin bankalarının ormanları yok eden global tarım işine milyarlarca dolar akıtarak, en büyük finansörlerden ikincisi olduğunu vurguluyor.

 

Ormanların yok edilmesiyle ticaret hacmi genişletiliyor

 

Raporda Haziran 2013 ile Nisan 2020 arasında Çin finans kuruluşları 22,5 milyar dolardan fazla parayı, ormanların yok edilmesiyle beraber elde edilen ürünü, sığır eti, soya, palm yağı, kağıt, kauçuk, deri ve kereste ticareti yapan firmalara sağladı. Çin'in en büyük beş ticari bankası 10,25 milyar doları bu firmalara sağlamış. Bu da Çin finans hacminin yüzde 45’ini oluşturuyor. 

 

Bankalarla tarım işleri finanse ediliyor

 

Global Witness, daha önce de Avrupa ve Amerikan bankalarının (HSBC-İngiltere, Rabobank-Hollanda, Deutsche Bank-Almanya, Santander-İspanya, BNP Paribas Fransa, JPMorgan Chase-USA) orman katliamlarıyla bağlantılı tarım işlerini finanse ettiklerini teşhir etmişti. Bu bankalardan bazıları Banking Environment Initiative ya da Soft Commodities Compact üyesi. Bankalar bu inisiyatifleri ormanları yok eden finans faaliyetlerini durdurma hedefiyle kurmuştu. Bu gibi inisiyatifler ve bankaların gönüllü söz ve taahhütleri maalesef sonuç vermiyor. Bununla birlikte 1,2 milyon Avrupalı da, ormanların yok edilmesinin suç ortaklarına karşı (finans sektörü dahil) Avrupa Birliği'nin sert kanunlar koymasını istiyor. 

 

Ormanlar yok ediliyor

 

Think Tank in raporuna göre Avrupa dahil dünya pazarına ihraç edilen yedi tarım ürünü, 2001-2015 yılları arasında 71,9 hektar ormanın yok olmasına yol açtı. Almanya'nın yüz ölçümünün iki katından büyük bir orman alanı palm yağı, sığır eti, soya, kauçuk, kereste, kağıt için yok edildi.

 

Yer altı suları da kullanılıyor

 

Mighty Earth Çevre Grubu,10 büyük soya ve et tüccarından beşinin Brezilya Yağmur Ormanları kıyımıyla ürettiği ürünlerinin finansmanını, Çin bankalarından aldığını ortaya çıkardı. Bu 10 büyük  firma arasında Cargill, Bunge ABD merkezli, Cofco Intl. İsviçre merkezliyken JBS, Minevra gibi Brezilya merkezli uluslararası şirketler de bulunuyor. Minevra, web sayfasında Dünya Bankası’na üye bankalardan finansmanını aldığını belirtiyor. En büyük et tüccarı JBS, yumurta, GDO’lu mısır, gıda katkı maddeleri vb. üreticisi Cargill'in müşterileri arasında McDonald’s, Burger King, Subway, KFC, Pizza Hut, Nestle, Danone, Coca Cola bulunuyor. Bu firmaların bazıları Türkiye'de de faaliyet gösteriyor. Örneğin Bunge 2016 yılında, Türkiye’nin köklü markalarından Komili, Kırlangıç, Sezai Ömer Madra fabrika ve markalarını satın aldı. Coca Cola firmasının Fanta, Cappy, Damla, Burn, Sprite, Schweppes, Fuse Tea markalarıyla 2019 da Türkiye'de net satış karı yüzde 15 büyürken, İzmir Kemalpaşa Fabrikası kullandığı yer altı suları için para ödemiyor. 

 

En büyük tarım ürünleri tüketicisi: Çin

 

Dünyanın en büyük tarım ürünleri tüketicisi olarak bilinen Çin, Endonezya' dan 3,5 milyon tondan fazla palm yağı 2018’de ithal etmiş. Pekin'in muazzam sığır eti ve soya talebi sonucu, Çin, bu iki ürünün en büyük ithalatçısı oldu. Brezilya, 2018 de 68 milyon ton soyayı Çin'e ihraç etti.

 

‘Yoksulluğun azaltılacağı’ iddiasıyla Amazon’da kıyım

 

Nature Climate Change akademik bilim dergisinde dünyanın en büyük üç gıda firması Cargill, Bunge, Cofco nin Brezilya Amazon Ormanları’nın kanun dışı yok edilmesiyle beraber elde edilen ürünlerden sığır eti, soya, deri vb. satın aldığına yer vermişti. JBS' nin hayvanları satın aldığı AgroSB firması, 2017 yılında yasadışı orman kesiminden para cezasına çarptırılmış; kölelik koşullarında insan çalıştırıp, bu insanlara böcek öldürücü püskürtmekle suçlanmıştı. JBS 7,7 milyon dolar para cezası ödemişti. Aynı yıl JBS nin CEO’su, dönemin İşçi Partili başkanının rüşvet videolarını yayınladı ve koltuğunu kaybetmesinde etkili oldu. 2019 yılında sağcı başkanı Jair Bolsonaro’nun gelmesiyle cezalar azaltıldı. Jair Bolsonaro Amazon'da tarım ve madencilik çalışmalarının yoksulluğu azaltacağını savundu. Aynı yıl Amazon Ormanları’nda o güne kadar görülmemiş büyüklükte bir yangın çıktı. Bazı şehirler günlerce duman altında kaldı. 

 

Tropik ormanlar yaşamın kaynağı

 

Tropik ormanlar dünyadaki fotosentezin yüzde 34’ünü gerçekleştirirken, yerli halkların yaşam ve gıda kaynağı oluyor. Amazon Ormanları ise dünya tropik ormanlarının en büyüğü ve “akciğerlerimiz” olarak belirtiliyor. Aynı zamanda serinlik vermesi, yağmur döngüsü, ırmakların okyanusa akışıyla sıcak su soğuk su akıntılarını sağlıyor.

 

‘Yasal yaptırımlar getirme’ sorumluluğu 

 

Başka bir açıdan da orman kıyımı yapılan ülkelerdeki bu yasal sorunlar, ABD, Avrupa ve Çin bankalarının üstlerine düşen ihtimamı göstermesi ihtiyacını doğuruyor. En önemlisi ABD ve Avrupa Birliği ülke yöneticilerine bu hayati konuda bankalara ve küresel firmalara karşı ciddi yasal yaptırımlar getirme sorumluluğu düşüyor.

 

‘Çin tarım işlerini finanse ediyor’

 

“Brezilyadaki tarım işlerini finans ederken Çin ve diğer uluslararası yatırımcılar, Brezilya otoritelerine ormanların yok edilmeyeceği konusunda bu kötü şöhretleriyle güvenemez” diyen Çin ve Latin Amerika ile ilgili çevre konuları araştırmacısı Robert Soutar, şunu ekliyor: “Hükümet Brezilya'da uygun şekilde çevreyi korumadığı için, özel aktörler olan bankalar bu konuda önderlik etmek zorunda.”

 

Orman tahribatına neden olanlar palm yağı işletmeleri 

 

Global Witness a göre, Çin bankaları ayrıca iki Amerikan tarım firması ADM ve Bunge'ye palm yağı işleri için 31,8 milyon dolar sağladı. Geçen sene çevreci grup, bu iki şirketin kökeninin Endonezya'da yerel halkın topraklarına tecavüz ve tropik orman tahribatına neden olmakla suçlanan palm yağı işletmeleri olduğunu yayınladı.

 

Gelişmiş ülkelere hayati önemde sorumluluk düşüyor

 

Bu son raporlar Çin bankalarının önemli rolünü gösterirken, iklim değişimine çare bulunması gerekliliği Çin'in lideri Xi Jinping 'u zorluyor. Yine de Pekin hükümeti emisyonların 2030’da tepe noktaya geldikten sonra, ancak 2060’da karbon emisyonsuz olacağı taahhüdünde bulunuyor. Çin'de üretilen malların en büyük tüketicisi olan gelişmiş ülkelere de hayati önemde sorumluluk düşüyor.

 

Çeviri: Ayşe İdil Gökber 

 

https://www.theguardian.com/world/2021/jun/07/chinese-banks-urged-to-divest-from-firms-linked-to-deforestation

 

https://www.mightyearth.org/soy-and-cattle-tracker/

 

https://www.globalwitness.org/en/blog/eu-needs-hold-financial-sector-account-if-it-end-its-complicity-global-deforestation/

 

https://www.banktrack.org/article/six_years_of_the_soft_commodities_compact_failed_to_slow_bank_finance_for_deforestation

 

https://www.bunge.com.tr/turkiyede-bunge/

 

https://www.foxbusiness.com/lifestyle/jbs-meat-stores-sold-name-brand

 

https://www.theguardian.com/environment/2019/jul/02/revealed-amazon-deforestation-driven-global-greed-meat-brazil

 

https://www.reuters.com/article/us-brazil-environment-idUSKBN29H1Q7

 

https://utopia.org/cargill-report-worst-company-mighty-earth-1427/

 

https://www.suhakki.org/2016/12/su-hakkinda-coca-cola-sirketinin-izmirde-yer-alti-suyunu-neden-ucretsiz-cektigini-konustuk/