Rozerin Gültekin

 

AMED - İktidarın rant politikalarının sonucunda açılan madenlere dair ulaşılan verilere göre 20 yılda 546 işçi yaşamını yitirdi. En son Erzîngan ve Xarpêt’te yaşanan toprak kayması ve göçüklerin ardından ise 9 işçi hala siyanürlü toprak altında. 

 

Doğa bir yandan rant için talan edilirken, diğer yandan toplum ve canlı yaşamı da tehlikeye atılıyor. Yıllardır verilen ekoloji mücadelesine rağmen iktidarın devam eden yanlış politikalarından dolayı 20 yıllık AKP iktidarından bu yana ulaşılan verilere göre 546 işçi maden facialarında yaşamını yitirdi. Maden facialarının sonuncuları ise Erzîngan (Erzincan) ve Xarpêt’te (Elazığ) yaşandı. Erzîngan’da toprak altında kalan işçilere ulaşılamazken, Xarpêt’te toprak altında kalan 4 işçi çıkarıldı.

 

En fazla grizu patlamalarıyla göçükler yaşandı

 

Sürekli olarak madende ölçümler ve yeraltı sondajları yapılarak durumun tehlikeli düzeye ulaşıp ulaşmadığının anlaşılabileceği ve önlem alınabileceği uzmanlar tarafından vurgulansa da buna rağmen Türkiye’de ve Kurdistan’da en çok kazalar grizu patlamasından dolayı gerçekleşiyor. Peki grizu patlamaları nasıl gerçekleşiyor? Kömür madenlerindeki kömür damarlarından çıkan metan gazı için bulunan dedektörler ile metan gazı seviyesi belli bir değerin altında tutulmaya çalışılıyor. Madenlerin havalandırılması, metan gazı yoğunluğunun belirli bir seviyenin altında tutulması ve oksijen miktarının belirli bir seviyenin üzerinde tutulması açısından yaşamsal önem taşırken, madenlerde metan gazı birikmesini engellemek için kullanılan bir diğer yöntem metan drenajlarıdır. Metan drenajı, kömür ocaklarında damar ve tabakalardan ocak atmosferi içine nüfuz eden grizunun çalışma alanı dışına atılmasında kullanılan bir yöntem. Yüzde 5-15 arası metan ile havanın birleşmesinden oluşan bu karışım, 650 derecede 2 fazlı bir yanma gerçekleştirir. Bu karışım önce ani şekilde genleşir, daha sonra patlama merkezine doğru büyük bir kuvvetle gazı sıkıştırır. Büyük tahrip gücüne ve yıkım etkisine sahip bir patlamadır.

 

Siyanür ekonomik, insan yaşamı ucuz

 

Son olarak yaşanan maden faciaları ile tekrar ülkenin gündemine giren siyanür kullanımı. Cıvanın beyin hasarına, ağır hastalıklara ve doğumda komplikasyonlara yol açtığı gerekçesiyle 2013 yılında Türkiye'nin de aralarında bulunduğu 140'tan fazla ülke cıva kullanımını küresel çapta ortadan kaldırmayı taahhüt etmişti. Şimdi ise siyanür kullanılıyor. Altın aramalarının yaklaşık yüzde 85'inde kullanılan siyanür, düşük maden potansiyeline sahip yataklarda etkili ve ekonomik olduğu gerekçesi ile kullanılıyor. Bu işlemde kayaçtan elde edilen cevher siyanür ile işleniyor ve siyanür altını çekiyor. Geriye kalan siyanürlü atık, su ile arındırılıyor ve bir havuzda tekrar kullanılmak üzere tutuluyor.

 

‘Fazla üretim için siyanür kullanımında makul kabul edilebilecek sınırlar aşılmıştır’

 

En son Erzîngan’ın Licik (İliç) ilçesinde 13 Şubat’ta yaşanan toprak kaymasında 9 işçi siyanürlü toprağın altında kaldı. Bölgede incelemelerde bulunan İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, Çevre, Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki, Tarım Bakanı İbrahim Yumaklı, Çalışma Bakanı Vedat Işıkhan ve Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar 21 Şubat günü açıklama yaparak bölgedeki toprak hareketliliği nedeniyle arama çalışmalarının durduğunu duyurdu. Faciaya dair Bağımsız Maden İşçileri Sendikası’nın hazırladığı gözlem raporunda 40’tan fazla kimyasal kullanıldığı ifade edilerek, siyanür kullanımına dair şu bilgilere yer verildi: “Ana firma Anagold ve Çiftay başta olmak üzere tüm taşeronlarda, özellikle 2018-2019’dan beri yoğunlaşan bir üretim baskısı vardır. Daha hızlı ve daha fazla üretim için siyanür kullanımında makul kabul edilebilecek sınırlar aşılmıştır. Tekrar kullanılmak üzere dönen siyanür miktarının hesaplanandan düşük olması sebebiyle, kullanıldığı bölgede biriktiği öngörülmüş olmasına rağmen bu husus önemsenmemiş; bunu soran işçilere cevap olarak buharlaştığı söylenmek suretiyle işçiler yanıltılmıştır.”

 

2004 yılından bugüne yaşanan maden kazalarını ve nedenlerini derledik:

 

* 2004’te Kastamonu'nun Küre ilçesinde bulunan yer altı bakır ocağında, cevherin nakledildiği 150 metre uzunluğundaki bandın alev alması nedeniyle meydana gelen yangında, oluşan karbon monoksit ve diğer zararlı gazların etkisiyle birisi maden mühendisi toplam 19 işçi yaşamını yitirdi.

 

* 2005 yılında Kütahya’nın Gediz ilçesine bağlı Gökler beldesinde bulunan ve Kömür İşletmeleri A.Ş.’ye ait bir maden ocağında yaşanan grizu patlaması sonucu göçük altında kalan 18 işçi yaşamını yitirdi. 

 

* 2006 yılında Balıkesir’in Dursunbey ilçesinde Şentaş Madencilik’e ait bir kömür ocağında yaşanan grizu patlaması sonucu 17 işçi yaşamını yitirdi.

 

* 2006 yılında Balıkesir Odaköy’de bulunan Erhan Ortaköylü’nün sahibi olduğu Şentaş Madencilik’e ait kömür madeninde meydana gelen grizu patlamasında 17 işçi hayatını kaybetti ve 7 işçi de yaralandı.

 

* 2009 yılında Bursa’nın Mustafakemalpaşa ilçesine bağlı Devecikonağı köyündeki özel bir şirkete ait maden ocağında meydana gelen grizu patlamasında göçük altında kalan 19 işçi yaşamını yitirdi.

 

* 2010 yılında Zonguldak’ın Kilimli beldesinde bulunan Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ait Karadon isimli kömür ocağında yaşanan grizu patlamasında 30 işçi yaşamını yitirdi. Dönemin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Ömer Dinçer, patlamayla ilgili şu ifadeleri dile getirmişti: “O patlamadan kaynaklanan şok, galeriye ve asansöre zarar vermiş. Yeraltındaki tahribat, kurtarma çalışmalarını da olumsuz etkiledi. Kurtarma ekipleri, çok büyük risk alarak Karadon’da kurtarma çalışması yaptı. İlk 19-20 cesedimizde bahsettiğiniz türden herhangi bir şey yoktu. Güzel öldüler. O konuda ben acı çekmediklerini ve fizik olarak da güzel öldüklerini buradan rahatlıkla söyleyebilirim.”

 

* 2010 yılında Balıkesir'in Dursunbey ilçesine bağlı Odaköy'de, toplam 47 işçinin çalıştığı maden ocağında meydana gelen grizu patlamasında 17 işçi hayatını kaybederken, 30 işçi de yaralandı.

 

* 2010 yılında Edirne'nin Keşan ilçesine bağlı Küçükdoğanca köyünde meydana gelen maden faciasında 3 işçi yaşamını yitirdi.

 

* 2013 yılında Karaman'ın Ermenek ilçesinde özel bir kömür ocağında grizu patlaması gerçekleşti. Göçük altında kalan 10 işçi yaşamını yitirdi.

 

* 2013 yılında Zonguldak’ın Kozlu ilçesinde Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ait bir kömür ocağında meydana gelen grizu patlaması sonucu oluşan göçükte 8 madenci yaşamını yitirdi. 

 

* 2014 yılında Nevşehir'in Gülşehir ilçesi Gümüşyazı köyü yakınlarında özel sektöre ait kömür madeninde meydana gelen grizu patlaması sonucu 1 madenci yaşamını yitirdi.

 

* 2014 yılında Manisa’nın Soma ilçesindeki kömür madeninde çıkan yangında 301 işçi yaşamını yitirdi.

 

* 2014’te Şirnex’in Kemerli Mahallesi’nde bir maden ocağında meydana gelen göçük sonucu 3 işçi yaşamını yitirdi.

 

* 2014 yılında Karaman’ın Ermenek ilçesine bağlı Pamuklu Mahallesi’nde bulunan kömür madeninde meydana gelen su baskını sonucu 18 işçi madende mahsur kalarak yaşamını yitirdi.

 

* 2014 yılında Bartın'ın Amasra ilçesinde bir maden ocağında meydana gelen göçükte mahsur kalan 2 Çinli işçi hayatını kaybetti, 1 Çinli işçi de yaralandı. Aynı gün Zonguldak'ın Gelik beldesinde ruhsatsız olarak işletilen kömür ocağında vagon çarpması sonucu 1 işçi yaşamını yitirdi.

 

* 2014 yılında Xarpêt’in Alacakaya ilçesinde bir maden ocağında düşen kaya parçasının altında kalan 1 işçi hayatını kaybetti, 1 işçi de yaralandı.

 

* 2014 yılında Çewlîg’in (Bingöl) Dara Hênê (Genç) ilçesinde bir maden ocağında kamyonun altında kalan 1 işçi hayatını kaybetti, 1 işçi de ağır yaralandı.

 

* 2015 yılında Sivas'ın Gemerek ilçesinde bir maden ocağında meydana gelen göçük sonucu 1 işçi hayatını kaybetti, 1 işçi de yaralandı.

 

* 2015 yılında Muğla'nın Fethiye ilçesinde bir maden ocağında yerinden sökülen kaya parçasının altında kalan 1 işçi yaşamını yitirdi.

 

* 2015 yılında Türkiye Taşkömürü Kurumu'na ait Zonguldak'ın Karadeniz Ereğli ilçesine bağlı Kandilli beldesinde bir maden ocağında meydana gelen göçük sonucu 1 işçi hayatını kaybetti, 1 işçi de yaralandı.

 

* 2015 yılına Amasya'nın Suluova ilçesinde bir maden ocağında meydana gelen göçük sonucu 1 işçi hayatını kaybetti, 2 işçi de yaralandı.

 

* 2015 yılında Muğla'nın Milas ilçesinde bir maden ocağında devrilen direğin altında kalan 1 işçi yaşamını yitirdi.

 

* 2015 yılında Ankara'nın Nallıhan ilçesinde bir maden ocağında malzeme taşıyan vagonun çarpması sonucu 1 işçi yaşamını yitirdi.

 

* 2016 yılında Sêrt’in (Siirt) Şirvan ilçesindeki Madenköy yakınlarındaki bakır madeninde meydana gelen kazada 16 işçi yaşamını yitirdi.

 

* 2017 yılında  Şirnex’teki Gundigê Melê (Balveren) beldesi ile Araköy köyü arasında bulunan bir kömür ocağında yaşanan grizu patlaması sonucu 3 işçi yaşamını yitirdi.

 

* 2018 yılında Zonguldak'ın Kilimli ilçesinde özel bir şirkete ait maden ocağında meydana gelen grizu patlamasında 5 madenci ocakta mahsur kaldı. İşçilerden 2'si ocaktan sağ çıkarıldı, 3 madenci ise yaşamını yitirdi.

 

* 2019 yılında Manisa'nın Soma ilçesinde maden ocağında 1 işçi hayatını kaybetti, 1 işçi yaralandı.

 

* 2020 yılında Çorum’un İskilip ilçesindeki bir maden ocağında meydana gelen grizu patlaması sonucu oluşan göçükte 1 madenci yaşamını yitirdi.

 

* 2022 yılında Bartın'ın Amasra ilçesindeki bir maden ocağında meydana gelen grizu patlaması sonucu 41 madenci yaşamını yitirdi.

 

* 13 Şubat günü Erzîngan’ın Licik ilçesinde Çöpler köyünde bulunan Anagold Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ye ait siyanürlü pasa dağındaki altın madeninde 13 Şubat’ta toprak kayması meydana geldi, 9 işçi toprak altında kaldı. İşçileri arama çalışmaları durduruldu.

 

* 26 Şubat’ta Xarpet’in (Elazığ) Palo (Palu) ilçesindeki bir krom madeninde göçük meydana geldi. 4 işçi toprak altında kaldı.