Dicle Demhat

 

Celadet Alî Bedirxan'ın 1932'de Latin alfabesiyle çıkardığı ilk Kürtçe dergi olma özelliğini taşıyan “Hawar”ın yayın hayatına başladığı gün olan 15 Mayıs, her yıl Kürt Dil Bayramı olarak kutlanıyor. Ortadoğu’da tarihi bir öneme sahip olan ve içerisinde Kurmancî, Soranî, Kelhorî, Lekî, Kirmancikî ve Hewramî lehçelerini de barındıran Kürt dili, asimilasyon, soykırım, yozlaşma ve farklı politikalarla yüz yüze kaldı, kalıyor. 

 

Baskılar karşısında Kürt dili için TV kanalları ve radyoların da içerisinde olduğu mücadeleye dönem dönem yapılan dil kampanyaları da dahil oldu, oluyor. 

 

Fırat Bölgesi Eğitim Bakanlığı Eşbaşkanı Peyman Ebdirehman ve Kobanê Üniversitesi Eşbaşkanı Şirin Müslüm, 15 Mayıs Kürt Dil Bayramı dolayısıyla dili korumak için günümüze kadar gelen asimilasyon politikalarına karşı kendi eğitim sistemlerini ve Kürt dilinin önemini değerlendirdi. 

 

“Her halk kendi diliyle, kültürüyle tanınır” diyerek sözlerine başlayan Peyman, anadilini konuşmayan bir halkın kendi kültüründen ve geleneklerinden uzak yaşadığını söyledi. Peyman, “Halklar için dil bir kimliktir. Bütün devletlerde olduğu gibi Suriye’de de baas rejimi hükümranlığı olduğu için Kürt halkı, bu topraklarda bir baskı ve asimilasyonla yüz yüze kalmıştı. Nasıl ki şu an Türkiye ve diğer devletler de Kürtçe konuşmak yasaksa o dönemlerde Suriye topraklarında da öyleydi. Bugünkü dönemde de aslında Türkiye ve diğer ülkelerde Kürtçe konuşmak yasaktır. Ne okullarda ne de kamu alanlarında halk kendi diliyle yani Kürtçe konuşamıyor. Birçok siyasetçi, Meclis’te Kürtçe konuştuğu için tutuklanmış ve tutanaklarda bilinmeyen bir dil olarak yazılmıştır. Türkiye’nin Kürt halkına ve diline karşıtlığını göstermektedir. Aynı zamanda İran rejiminde de böyledir. Bugün onlarca kişi tutuklu ve idamla yargılanmaktadır. Zera Muhemed de, bugün İran’da Kürtçe ders verdiği için yargılanıyor” dedi. 

 

Asimilasyon devam ediyor

 

Serekaniye, Efrîn ve Gre Spî alanlarındaki okullarda Türkçe eğitim verildiğini ve okulların da isimlerinin Türkçe olduğunu söyleyen Peyman, “Tek dil ve tek kimlikle bir halkı politize etmeye çalışıyorlar. Bu alanlar işgal edilmeden önce halklar kendi ana dillerinde eğitim görmekteydi” diyerek, asimilasyon politikalarına dikkat çekti. 

 

‘Kürtlerin kendi dilinde bir kimliği var’

 

Rojava devrimiyle beraber gelişen bir diğer konunun ise Kürt dili olduğuna dikkat çeken Peyman,  Kuzey ve Doğu Suriye’de artık Kürtlerin kendi dilinde bir kimliği olduğunu ifade etti. Peyman, “İlköğretimden Kürtçe derslere başladık. Şu an üniversitelerimiz oldu. Suriye rejimi döneminde Arapça okuduğumuz için zorlanmalarımız oluyordu. Fakat şu anda evde ve okulda kullandığımız dil bir olduğu için o kadar zorlanmıyoruz” ifadelerini kullandı. 

 

‘Dil kimliktir’

 

Kobanê’de 2011 yılından itibaren Viyan Amara öncülüğünde çocuklar başta olmak üzere halka Kürtçe dersler verilmeye başlandığını dile getiren Peyman, şöyle devam etti: “O zamanlar birer kişiyle başlayan eğitimle, bugün binlerce kişinin katılımıyla dil kurumu açıldı. İlk öğretmenlerimiz Viyan Amara’nın eğittiği öğrencilerdir. Şu an 6 bin öğrencimiz, 3 bin 500 öğretmeniz var. İlk önce Kürt alfabesinin ilk harfleriyle başlandı. Bugün de lise ve üniversitelerimizde genel Kürtçe dersler verilmekte. Fırat Bölgesi’nde hem Kürt hem de Arap halkı yer aldığı için herkes kendi ana dilinde eğitim görüyor. Okullarımız alanlara göre Kürtçe ya da Arapçadır. Yarı yarıyadır diyebiliriz. Kobanê’de yaşayan halk, Kürt olduğu için okullarımızda Kürtçe eğitim veriliyor. Fakat çok az bir sayıda Arap halkı var ve onlar için de özel iki sınıf açmışız, Arapça ders görüyorlar. Başta da dediğimiz gibi dil kimliktir. Onan kaynaklı herkes kendi anadilinde eğitim görmeli.”

 

‘Bu yıl da kutlamalar olacak’

 

15 Mayıs Kürt Dil Bayramı dolayısıyla bu yıl da kimi eylem ve etkinlikler gerçekleştireceklerini kaydeden Peyman bu etkinlikleri şu sözlerle paylaştı: “Başta tüm Kürt halkının, öğrenci, öğretmen ve yazarlarımızın Kürt Dil Bayramı’nı kutluyorum. Her sene farklı etkinliklerle bugünü kutluyoruz. Örneğin Kürt dilinin önemine vurgu yapmak için seminerler veriyoruz ve broşür dağıtıyoruz. Hem okullarda hem de akademilerimizde bugüne özel kutlamalarımız oluyor. Bu sene de bütün kurum ve meclislerimize broşür dağıtacağız. Aynı zamanda Kuzey ve Doğu Suriye Eğitim Bakanlığı’na göre 9 Mayıs’ta öğrencilerin karneleri dağıtılmalıydı. Fakat öğrencilerimiz ve Kürt toplumu, bugünün anlam ve önemini bilmek için, Kürt eğitiminin varlığını duyurmak için 9 Mayıs tarihini değiştirip, 15 Mayıs’ta da öğrencilerimizin karnelerini vereceğiz ve bütün okullarda bu güne özel olarak kutlamalar da olacak.” 

 

‘Eğitimlerde esas kullandığımız dil Kürtçe’dir’

 

Kobanê Üniversitesi ile beraber ana dillerinde eğitim görme imkanının olduğunu ve böylece hayalinin de gerçekleştiğini söyleyen Şirin Müslüm, üniversitenin açılışından itibaren yapılan çalışmaları şu şekilde özetledi: “Kobanê Üniversitesi 12 Ekim 2017’de açıldı. O dönemde Kürt edebiyatı ve ekoloji bilimi bölümleriyle başladı. Bu sene, dördüncü senemizdir ve ilk mezunlarımızı vereceğiz. Bu, bizim için büyük bir moral kaynağıdır. Tek hayalimiz bir Kürtçe harf bilmek iken, bugün üniversitelerimiz var ve ilk mezunları olacak. Bu, devrimin bir parçasıdır aslında. Yıllardır her yerde farklı diller de eğitim gördük. Biz, Kürt halkı için oldukça zorlayıcıydı. Bu üniversite, hem Kürt halkı için hem de bizim için bir tecrübe ve bir güç kaynağı oldu. Eğitimlerde ilk ve esas kullandığımız dil Kürtçe dilidir. Kürtçe eğitim ve öğretimimizi görmekteyiz. Bir yere kadar üniversite olarak toparlanıp, öğrencilerimizin ihtiyaçlarını karşıladık. Elbette ilk oluştuğunda zorlanmalar yaşadık. Öğretmenlerimiz, Kürtçe eğitim vermekte zorlanırken, üniversite düzeyinde değillerdi. Fakat zamanla bu boşluklarda dolduruldu. Fakat zamanla bu boşluklar da dolduruldu. 2020-2021 yılında 315 öğrencimiz Kobanê Üniversitesi’nde okuyor. Kendi anadilleriyle okudukları için belirli ve istenildiği oranda bir düzeye ulaşmışlar. Kürt halkı olarak üniversitelerimizin kendi ana dilleriyle eğitim vermeleri, bizim en büyük güç kaynağımız oldu.”

 

‘Öğrenciler büyük bir ilgiyle derslere katılıyor’

 

Kürt Dil Bayramı’nın önemini vurgulayan Şirin son olarak şöyle konuştu: “Hawar dergisinin, Kürt Dili ve Edebiyatı’nın gelişmesine büyük katkısı oldu. Öğrencilerimiz de büyük bir ilgiyle aslında derslere katılıyor. Geçen sene 30 öğrenci başvurusu kabul edecektik, fakat öğrencilerin yoğun isteğiyle 35 öğrenci aldık. Başvurular oldukça yoğundur. Kürt Edebiyatı’nda fakat öğrencilerin yoğun isteğiyle 35 öğrenci aldı. Başvurular oldukça yoğundur. Kürt edebiyatında okuyan 100 öğrencimiz var. İçinde yaşadığımız koşullardan kaynaklı şu anda öğretmenlerimiz kendi üniversite diplomalarıyla okullarımız da yer alacaklar. Bu temelde de bizler her sene 15 Mayıs Kürt Dil Bayramı’nı büyük bir coşkuyla kutlamaktayız. Pandemi virüsünden kaynaklı bu sene hazırlıklarımız eksik kaldı. Fakat oluşturduğumuz bir komiteyle bu bayram için hazırlıklarımızı yapıyoruz. Bir kutlamayla bu günü kutlayacağız, bilgi yarışmalarımız olacak. Bütün Kürt halkı, yazarlarının ve öğrencilerinin 15 Mayıs Kürt Dil Bayramı’nı kutluyoruz.”