Sibel Özalp

 

HABER MERKEZİ - Kürt kadın mücadelesinin öncülerinden biri olan Besê Anuş, 38 yıl önce yaşamını yitirdi. Dersim'de katliama karşı isyanda öncü düzeyde rol alan ve direnişin sembolü olan Besê'nin geleneği 1938'den sonra Besê Anuş'la sürdü. Arkadaşları Besê'nin en büyük dileğinin kadınları eğitmek olduğunu belirtti. 

 

Kürt mücadelesinde öncülük rolünü hiç düşürmeyen kadınlar, özgürlük çizgileriyle tarihe not düştü. Son 200 yıllık geçmişinde kahraman Kürt kadını Fate Reş, şarkılara, şiirlere konu olan destansı hikayeleriyle atının üzerinde adeta bir direniş abidesi oldu. Yine Dersim İsyanı'nın önderlerinden Seyîd Rıza'nın yoldaşı Besê ile Alişer'in eşi ve yoldaşı aynı zamanda mücadele arkadaşı Zerîfe Xanım bunlardan birkaçıydı. Tarih boyunca Dersim İsyanı'na kadar bütün Kürt isyan ve direnişlerine Kürt kadınların mücadele içerisinde yer alışları bireysel ve tekildi. İstisnaları olmakla birlikte, toplu Kürt kadın katılımı yoktu. 

 

Kürt ve Alevi olmak çelişkilerini derinleştirdi

 

1980'den sonraki özgürlük mücadelesinde ise kadının mücadele içerisindeki bireyselliği kitleselliğe büründü. Bu kitleselliğin ilk tohumlarından biri olan Besê Anuş, 1961 yılında Maraş'ın Pazarcık ilçesinin Esmapuru köyünde dünyaya geldi. Ekonomik durumu orta halli olan ailesi, Besê daha henüz küçük bir çocukken köyden Pazarcık'a yerleşti. Kız çocuklarının fazla okuma şansının olmadığı o dönemlerde Besê, ortaokul birinci sınıfa kadar okuyabildi. Genç yaşta evlenen Besê, sorumluluklarından vazgeçmedi ve birçok işte çalıştıktan sonra terzilik yapmaya başladı. Besê'nin gençlik yılları Türkiye ve dünyada fırtınaların koptuğu yıllara denk geldi. Besê için başta kadın olmak, Kürt ve Alevi olmak çelişkilerini daha da derinleştirdi.

 

Köy köy kadın çalışması yürüttü

 

1970'li yıllarda Kürt özgürlük hareketine ilk ev sahipliği yapan bölgelerden biri olan Pazarcık'ta sağ-sol, Alevi-Sunni, Kürt-Türk çatışmaları zirveye çıkmıştı. Bu çelişkiler ve etrafındaki çatışmalar Besê'yi çok kısa süre içerisinde 1978 yılında bölgede gelişen gençlik hareketleri ile tanışmasına götürdü. Besê, bu süreçte köy köy gezerek insanları aydınlatmaya, kendi kimliklerine sahip çıkmaları için örgütleme yapmaya başladı.

 

İlk bilinç uyanmasının öncülerinden

 

Özellikle kadınların kendi kimliklerinin farkına varma çalışmalarıyla bilinen Besê, sadece Kürt kadın hareketi için değil, aynı zamanda yakın Kürt tarihinin de unutulmayan isimlerinden oldu. Kürtlüğün yasak, kadınların söz hakkının da olmadığı bir dönemde Kürt kadınını ilk örgütleyenlerden ve Kürt kadınında yaşanan ilk bilinç uyanmasının öncülerinden oldu Besê. Özellikle kadınlar arasında çalışma yürüten Besê, kısa bir sürede bölgede tanındı ve örnek olarak gösterilenlerden biri haline geldi. Besê'nin gösterdiği fedakarlık bölge halkı tarafından görüldü. Bu da Besê'yi daha fazla tanınan biri haline getirdi.

 

Önce Maraş sonra Dersim

 

1978'in Aralık ayına gelindiğinde ise Maraş'ta Alevilere yönelik bir katliam gerçekleşti. 19 Aralık-26 Aralık tarihleri arasında 7 gün boyunca katliam gerçekleştirildi. Maraş Katliamı toplumda bir irade kırılmasını yarattı. 12 Eylül darbesiyle ise toplumsal kırım devam etti. 12 Eylül 1980 askeri darbesi tüm Türkiye'de acılı hikayelerin tanığı oldu. Türkiye'nin doğusunda, Munzur Dağları'nın 360 derece etrafını sardığı yerleşim yeri olan Dersim, 12 Eylül mimarlarının hedefi haline gelmişti. Önce Maraş sonra Dersim… 12 Eylül askeri darbesinin başlamasıyla devlet diğer birçok yerde olduğu gibi bu kentlere de yöneldi. 

 

O günlerde onunla birlikte olanlardan bir yoldaşı ilk karşılaştığı anı şöyle anlattı: "Sabaha karşı dörtte Besê arkadaşı ilk kez sığınakta gördüm. Yaş olarak benden büyüktü, gelip bana sarıldı. Gözlerinin büyüklüğü dikkatimi çok çekmişti. Çok güzeldi. O an çok cana yakın olduğunu düşündüm."

 

En büyük dileği kadınları eğitmekti

 

Tarihteki Kürt isyanında öncü düzeyde rol alan ve direnişin sembolü olan Besê geleneği 1938'den sonra Besê Anuş'la sürdü. Özgürlük mücadelesine öncülük eden kadınlardan biri olan Besê, 17 Mart 1981'de Pazarcık Musolar köyünde, çatışmada yaşamını yitirdi.  

 

Besê'yi anlatan arkadaşları onun en büyük dileğinin ise kadınları eğitmek olduğunu söyledi.