Dîcle Demhat

 

KOBANÊ - Her sene sarı ve yeşil renkleriyle toprağa ve doğaya renk katan ayçiçeğini, Kürtçe adıyla da “gulberojk”ı Kobanê’de hemen hemen her evin bahçesinde görmek mümkün. 

 

Çekirdekleri ve yağı için yetiştirilen sarı çiçekli tarım bitkisi olan ayçiçeğinin kendine has bir mevsimi var. Bilimsel adı “Helianthus annuus” olan ve papatya familyasından olan ayçiçeğinin yörelere ve dillere göre ismi de değişiyor. Arapça’da eynilşems yani “güneşin gözü”, dewarilşems “dünya etrafında dönen”, abbadilşems “güneşe ibadet eden ya da güneşin kulu” olarak üç ayrı anlamda kullanılıyor. Kürkçe’de “gulberojk, berberok, gulberbiro, gêne, gulbaxan, dolqember” olarak adlandırılan bitkiye, Türkçe’de, “ayçiçeği” denmesinin kesin bir kaynağı olmamakla beraber, dilbilimcilere göre “aydın çiçeğinden kısaltılmış olabileceği ya da avuç içi genişliğinden kaynaklı ‘aya’dan geliyor olabileceği, ay gibi yusyuvarlak olduğu ve ışığı çağrıştırdığı için ay kelimesinden de” gelebilir. Günçiçeği, günebakan, gündöndü, günaşık, semsiçmer ve çiğdem adları da kullanılıyor. 

 

Soğuğa dayanıklı bir bitki 

 

Doğayı renk cümbüşüne döndüren ayçiçeği, güzelliğiyle de görenlerde hayranlık uyandırıyor. Her toprakta yetişen ayçiçeği, dünyada en çok Ukrayna, Rusya, Arjantin, Çin, Romanya ve Türkiye’de yetiştiriliyor. İlkbahar aylarında tohumu toprağa atılan ayçiçeği, soğuğa dayanıklı olmasından kaynaklı don sürecinden de etkilenmiyor. Fazla su istemeyen bir bitki olan ayçiçeği, güneşin ilk ışıklarıyla beraber başını kaldırıyor ve güneşin doğudan batıya doğru hareketini izliyor. 3 buçuk metreye kadar uzayabilen bir bitki olmasının yanı sıra yetiştiğinde yağ ve çerezlik olarak da sofralarda yerini alıyor. 

 

‘Bahçeyi güzelleştiriyor’

 

Kuzey ve Doğu Suriye’nin Fırat Bölgesi’nde de ayçiçeği ekiliyor. Ticari gelir ve yağ elde etmekten ziyade çerez ve bahçeye renk katması için ekilen ayçiçeği Kobanê Kantonu'nda da yoğunlukta görülüyor. Hemen hemen kentte bulunan bütün evlerin bahçelerinde ayçiçeğine rastlamak mümkün. Kobanê'nin Sirinê ilçesinde daha çok ekilen ayçiçeği, Xalide Muhemed Mihyedin’in de bahçesinde bulunuyor. Xalide, genelde bahçe etrafına ayçiçeğini ektiklerini ve bahçeye güzellik kattığını vurguluyor. Bölgede tarlasına ekenlerinde olduğunu ifade eden Xalide, ayçiçeği mevsiminin güzel bir mevsim olduğunun altını çiziyor. 

 

‘İki defa hasadı oluyor’

 

Xalide, devamına ayçiçeğine ilişkin şu bilgileri paylaşıyor: “Ayçiçeğinin hasat zamanında çiçekler güzelliğini bir tarafa bırakıp, sararırlar. Sapları kahverengini alınca artık hasadı yapılır. Ayçiçeğinin çekirdekleri olgunlaşmaya başladığı zaman kuşlar sürekli olgunlaşmış çekirdekleri yedikleri için ya tarlada sürekli bir kişi nöbetçi olarak kalır ya da başlarına poşet veya bir bez parçası koyarız. Yaz mevsiminde bir defa hasadı olurken, birde sonbahar mevsiminde de hasadı yapılıyor. Yazın hasadı yapılan ayçiçeğinin çekirdek taneleri uzundur. Biz ‘helebi’ olarak tanımlıyoruz. Sonbahar mevsiminde yapılan hasatta ise çekirdek taneleri küçük ve sıktır. Yazın hasadı yapılan çekirdekler çerezlik için daha iyi, sonbahar mevsimindeki çekirdeklerin taneleri küçük olduğu için çerezlik için tadı güzel değil. Biz de bahçe kenarlarına ekip, kışın çerezlik niyetine tüketiyoruz.”