Melike Aydin 

 

ÎZMÎR - Yek ji parêzerên dozê, Turkan Aslan Agaç, di salvegera 4'em a kuştina Deniz Poyraz de axivî û destnîşan kir ku ji bo pêşîgirtina li kuştinên nû divê dewleta hiqûqê ji nû ve were avakirin û Komîsyonên Rastiyê di zûtirîn demê de werin avakirin.

 

Di 17’ê Hezîrana 2021'ê de, Onur Gencer li avahiya HDPê ya parêzgeha Îzmîrê êrîşek pêk anî. Di êrîşê de Deniz Poyraz hat kuştin, lê gefên li ser siyaseta demokratîk a Tirkiyeyê careke din derketin holê. Her çend Onur Gencer, ku êrîş pêk anî, cezayê muebbet û 9 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn jî, lê der barê teşwîqkar û piştgirên bûyerê de lêpirsînek berfireh nehat kirin.

 

Yek ji parêzerên dozê, Turkan Aslan Agaç, diyar kir ku ev komkujî ne tenê takekesî ye, lê di heman demê de encama nefreteke sîstematîk a li dijî qada siyasî ya Kurd e. Turkan Aslan aiAgaç diyar kir ku ji bo parastina qada siyasî ya demokratîk, divê mekanîzmayên ku li hember pratîkên ku partiyên siyasî tepeser dikin berxwedêr in, werin sepandin û ji bo ku trajediyên bi vî rengî careke din çênebin, avakirina komîsyonên rastiyê pir girîng e.

 

Turkan Aslan Agaç di destpêkê de wiha got:”Ew lûtkeya polîtîkayên nefretê yên sîstematîk û krîmînalîzekirinê bû ku li Tirkiyeyê berdewam kir. Berî wê, êrîş li ser gelek navendên parêzgeh û navçeyan ên HDP’ê hebûn û em di serdemekê de dijîn ku êrîş li ser hin rojnamevan û aktorên siyasî hebûn. Nîşan hebûn ku ew hema hema ji heman xalê tevdigerin. Bi taybetî, tevgera siyasî ya Kurd û komên muxalefetê di navenda vê axaftina nefretê de bûn. Mimkun e ku destpêka vê ne 17’ê Hezîrana 2021’an, lê hilbijartinên 7’ê Hezîrana 2014’an be. Bi hilbijartinên 7’ê Hezîranê re, hikûmeta AKPê cara yekem bû hindikahî. Piştî hilbijartinan, ew li avakirina hikûmetekê digeriyan. Hikûmetek demkî hat avakirin, û dûv re biryar hat dayîn ku hilbijartinên nû bên lidarxistin. Dema ku hûn hawîrdora tundûtûjî û komkujiyên ku heta Mijdarê qewimîn bifikirin, bi rastî jî mimkun e ku meriv bibêje ku ev xala destpêkê bû. Dûv re, di 15’ê Tîrmeha 2016an de, hat gotin ku hewldanek darbeyê çêbûye, û pêvajoyek siyasî dest pê kir ku tê de qanûn bi tevahî hat rakirin û axaftina nefretê navendî bû. Hevkariya MHP û AKP'ê ya ku di wê demê de hate damezrandin jî ev pêvajo xurt kir. Bi taybetî zimanê ku ji hêla aktorên siyasî yên hevkarê wî ve dihat bikar anîn bi tevahî li ser bingeha gotinên nefretê, dûrxistin û hedefgirtinê bû. Di navbera Hezîrana 2016 û 2023’an de, Suleyman Soylu bû Wezîrê Karên Hundir û siyaset, sazî û siyasetmedarên Kurd hatin hedefgirtin. Wê demê, Doza Kobanî bû, pêvajoyek ku tê de hemî siyasetmedar û hevserokên HDPê hatin darizandin û girtin, û di heman demê de, dozek li Dadgeha Destûrî derbarê girtina HDPê de hate vekirin. Di vê pêvajoyê de, di 17’ê Hezîrana 2021’an de êrîşî avahiya HDPê ya Parêzgeha  Îzmîrê .”

 

‘Lêpirsîn hat veşartin’

 

Turkan Aslan Agaç bi lêv kir ku lêpirsîmçn hatiye veşartin û wiha pê de çû:”Di qonaxa darizandin û lêpirsînê de, yekser piştî bûyerê, hem dozgerek ku bi sûcên terorê re mijûl dibe û hem jî dozgerek serlêdanê hatin destnîşankirin. Tayînkirina du dozgeran wisa da xuyakirin ku êrîş dikare bi hemî aliyên xwe were eşkerekirin. Lêbelê, berevajî vê, tevlêbûna yek ji dozgerên dijî-terorê di pêvajoyê de veguherî pêvajoyek ku bû sedema veşartina tevahî ya lêpirsînê. Ji wê demê ve, me zêdetirî 100 daxwazname pêşkêş kirin. Ji ber ku bîranînek me ya dîrokî û civakî heye ku dizane ku êrîşek li ser avahiyek parêzgehê ya partiyek siyasî nikare bibe kiryarek takekesî. Ji ber vê sedemê, em difikirî ku êrîş ji hêla avahiyek rêxistinkirî û rêkûpêk ve hatiye kirin; me daxwazname pêşkêş kirin da ku hem kesên ku ferman dane û hem jî kesên ku alîkarî kirine werin eşkerekirin, bi gotinek din, aliyê siyasî yê êrîşê. Lêbelê, di qonaxa lêpirsînê de, dozger ji sedî nod ji van daxwazan paşguh kir. Dadgehê di qonaxa darizandinê de jî van daxwazan pêk neanî. Ji ber vê sedemê, aliyê siyasî yê êrîşê nehat eşkerekirin.”

 

‘Em ê serî li DMME’ê bidin’

 

Turkan Aslan Agaç di heman demê de bal bir ser serlêdana ji bo DMME’ê û wiha dewam kir:”Mijareke din a girîng jî misogerkirina hişmendiya civakî û hevgirtinê ye. Di vî warî de, avakirina torên têkiliyan pir girîng e. Mekanîzmayek ku di bin serokatiya rêxistinên civaka sivîl, sendîka, rêxistin û tevgerên jinan û çapemeniya azad de were avakirin dikare piştrast bike ku bûyerên  nayên jibîrkirin, pêşî lê tê girtin û bandorek astengker heye. Ji ber vê yekê, wekî komên muxalefetê yên ku tevahiya civakê dihewînin, ez li bendê me ku biryarek were dayîn ku rê li ber ronîkirina bûyerên bi vî rengî di hemî aliyên xwe de veke. Wekî din, piştî ku rêyên qanûnî yên navxweyî qediyan, em ê serî li Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê (DMME) bidin.”

 

‘Divê doz zelal bibin’

 

Turkan Aslan Agaç herî dawî wiha got:”Ez li bendê me ku dadwerî biryarek bide ku, di vê pêvajoyê de, heke em bi rastî dixwazin bibin dewletek hiqûqî, herî kêm dê bibe sedema zelalkirina hemî aliyên dozên weha, li gorî banga aştiyê û avakirina civakek demokratîk.”