ANKARA – BBC, 2024 yılında dünyada ilham kaynağı ve etkili olan 100 kadın listesini bu yıl ülkelerinde gösterdikleri “direnç” bağlamında değerlendirerek açıkladı. Listede Ezidi soykırımından sağ kurtulan Nadia Murad’ın yanı sıra Kuzey Doğu Suriye’de psikolog olan Samia ve Afganistanlı kadınlar da yer alıyor.

 

BBC her yıl dünyaya ilham veren ve mücadeleleriyle etki yaratan 100 kadın listesini açıklıyor. Bu yıl da “direnç” teması üzerinden listeyi hazırlayan BBC dirençlerini kullanarak kendi toplumlarında ya da küresel boyutta değişiklik yaratmak üzere çalışan kadınları seçti. 

 

Listede Nobel Barış Ödülü'nü kazanan Ezidi kadın Nadia Murad, tecavüze uğrayan ve bu konuda kamusal alanda mücadele yürüten Gisèle Pelicot, oyuncu Sharon Stone, Olimpik atletler Rebeca Andrade ve Allyson Felix, şarkıcı Raye, sanatçı Tracey Emin, iklim aktivisti Adenike Oladosu ve yazar Cristina Rivera Garza da var. 

 

Listeye dair “Bu yıl Gazze, Lübnan, Ukrayna ve Sudan'da ölümcül çatışmalar ve insani krizlerle karşı karşıya gelen ve dünyanın dört bir yanında yapılan seçimlerde toplumların kutuplaşmasına tanıklık eden kadınlar daha da güçlü ve dayanıklı olmak zorunda kaldı” ifadeleri yer aldı. 

 

BBC’nin 100 kadın listesinde yer alan özellikle baskı ve savaş politikalarının sürdüğü ülkelerden seçtiğimiz isimlerden bazıları şunlar:

 

Muhtar ve çevre aktivisti Nejla Işık

 

2024 yerel seçimlerinde Muğla'nın İkizköy mahallesinin muhtarı seçilen çiftçi Nejla Işık, 5 yıldır ormanların talan edilmesine karşı mücadele veriyor. İkizköy yakınındaki Akbelen Ormanı, bir maden projesi nedeniyle tehlikeye girince Işık ve mahallenin kadınları davalar ve protestolarla ağaç kesimine karşı harekete geçti. Yürüttükleri çevre kampanyası sırasında polis ile ormanlık alanı savunmak için nöbet tutan protestocular arasında zaman zaman şiddetli çatışmalar yaşandı. Ancak Işık ve diğer köylüler, karşılaştıkları zorluklara ve tehditlere karşı kararlı şekilde mücadele ettiler. Ormana izinsiz girdikleri gerekçesiyle para cezasına da çarptırıldılar. Ceza daha sonra iptal edildi. 

 

Kuzey Doğu Suriye’de çalışan Psikolog Samia

 

Güvenliğini korumak için kimliğini gizli tutulan psikoloji uzmanı Samia, yıllardır süren çatışmadan dolayı travma yaşayan Suriyelilere yardımcı oluyor. Uzun süredir devam eden iç savaşta yüzbinlerce kişi öldü, hayatta kalanlar da zor koşullar altında yaşıyor ve depresyon ya da anskiyete bozukluğu gibi psikolojik sorunlarla mücadele ediyor. 

 

Uluslararası Kurtarma Komitesi'nin işlettiği klinikte çalışan Samia, Kuzey Doğu Suriye’de mülteci kampında,  evlerini terk etmek zorunda kalan kişilere ve ailelerine danışmanlık hizmeti sunuyor.  Samia, sınırlı kaynaklara sahip olmasına rağmen danışanlarının ruh sağlığını iyileştirmeye ve kriz ortamlarında farkındalık yaratmaya yönelik adanmışlığını koruyor.

 

Ezidi soykırımının sembolü Nadia Murad

 

Cinsel şiddete maruz kalan kişilerin haklarını savunan insan hakları aktivisti ve Nobel Barış Ödülü sahibi Nadia Murad, 2014'te DAİŞ’in Irak'ta gerçekleştirdiği Ezidi soykırımından sağ kurtuldu. Nadia Murad, DAİŞ tarafından esir alınmış, köleliğe zorlanmış ve cinsel saldırılara maruz kalmıştı. Üç ay sonra kaçmayı başaran Nadia Murad, dünya çapında çatışmaların neden olduğu cinsel şiddete dair toplumsal bilinci artırmak için deneyimlerini cesur şekilde anlattı. 

 

İnsan hakları avukatı Amal Clooney ile beraber DAİŞ’in işlediği suçlardan sorumlu tutmak için çalışan Nadia Murad, çatışmalardan etkilenen toplumları yeniden canlandırmak ve bu saldırıların ardından hayata tutunan kişilere destek olmak amacıyla Nadia'nın İnisiyatifi'ni kurdu.  Ezidi soykırımından 10 yıl sonra Nadia Murad, küresel çapta direncin bir sembolü olmaya devam ediyor.

 

Kadın hakları savunucusu Kürt gazeteci Zhina Modares Gorji 

 

Kürt gazeteci ve aktivist Zhina Modares Gorji 2019 yılında Zhivano Kadın Örgütü'nü kurdu. Bu oluşum eğitim, eylem ve destek hizmetleri ile kadınlara yönelik şiddetle mücadele ediyor. 

 

İran'daki, “jin jiyan azadi” hareketinin başlangıcından beri iki kez tutuklanan Modares Gorji, "rejim karşıtı propaganda" dahil bazı suçlardan 21 yıl hapis cezasına aldı. Cezası 2 yıl 4 aya indirilse de halen hapiste. 

 

Modares Gorji, İran'da kadınlara karşı ayrımcılık yapan yasalara karşı istenen mevzuat reformu için halk desteği arayan "Bir Milyon İmza" kampanyasının da üyesiydi. Aktivist aynı zamanda Kürt kadınlar için bir fotoğraf grubunun, bir kadın podcast'inin ve ilham verici Kürt kadınlarını konu alan bir çocuk kitabının da yaratıcısı.

 

İranlı yazar Shahrnush Parsipur

 

İran'ın en ünlü roman yazarlarından Shahrnush Parsipur çalışmalarında kadınların cinselliğinin bastırılması ve ataerkil toplumlarda isyan gibi tabu konuları ele alıyor. 

 

İran Ulusal Televizyon ve Radyosu'nda kurgu yazarı ve yapımcı olarak kariyerine başlayan Shahrnush Parsipur, 1979'daki devrimden önce iki aktivist şairin infazını protesto etmek için istifa etti. Bunun sonucunda da ilk tutukluluğunu yaşadı. 

 

Devrimden sonra kitapları İran'da yasaklanan Shahrnush Parsipur, "Women Without Men" (Erkeksiz Kadınlar) kitabında açıkça bekaretten bahsettiği için yeniden tutuklandı. Kitap bir süre sonra İran'ın dışında filmleştirildi. Yazılarında tutukluluk deneyimlerinden de bahseden  Shahrnush Parsipur, 1994 yılından beri ABD'de sürgünde yaşıyor.

 

Savaşlarda cinsel şiddete karşı kampanya yürüten Hala Alkarib

 

Afrika Boynuzu'ndaki Kadınlar İçin Stratejik İnisiyatif (SIHA) adlı oluşumun bölgesel yöneticilerinden olan ünlü aktivist ve yazar Hala Alkarib, cinsiyete dayalı şiddeti aydınlatan inisiyatiflere öncülük ediyor.  Nisan 2023'te Sudan'da savaşın başlamasının ardından SIHA, çatışmaya dayalı cinsel şiddeti takip etmeye ve kız çocuklar ile kadınlara destek hizmetleri sunmaya başladı. 

 

Ekim 2024'te yayımlanan BM raporu sorunun "sarsıcı" boyutuna dikkat çekti ve paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri'ni (RSF) "korkunç suçlar" işlediğini belirtti. RSF bunu reddetti. Raporda Temmuz 2024'e kadar çatışmaya dayalı cinsel suç mağdurlarından en az 400'ünün destek hizmetlerine yönlendirildiği tahmin edilirken, bu rakam "buzdağının görünen ucu" olarak nitelendirildi.

 

Doktor ve aktivist Mahrang Baloch

 

Mahrang Baloch, Pakistan'da eylemlere katılarak Belucistan bölgesinde kaybedilen insanlar için protesto yapan yüzlerce kadından biri. Mahrang Baloch'un adalet çağrısının temelinde, babasının 2009 yılında kolluk güçleri tarafından kaçırıldıktan iki yıl sonra işkence izleri ile cenazesi bir şekilde bulunduğudur. 

 

Mahrang  Baloch, 2023 yılında yüzlerce kadına, başkent İslamabad'a doğru başlattıkları 1600 kilometrelik yürüyüşte öncülük etti. Kadınların amacı kaybolan aile fertlerinin nerede olduğuna dair bilgi talep etmekti. Mahrang Baloch, yolculuk sırasında iki kez tutuklandı. Doktor Mahrang Baloch da kendi kurduğu insan hakları örgütü Baloch Yakjehti (Birlik) Komitesi BYC kapsamında tanınır bir aktiviste dönüştü.  Mahrang Baloch, insan hakları alanındaki çalışmaları sayesinde TIME dergisinin 2024 listesinde geleceğin 100 liderinden biri seçildi.

 

İsrail saldırısında yaralanan Foto Muhabir Christina Assi

 

Foto muhabir Christina Assi 1990'lı yıllarda, savaş sonrası istikrarsızlık döneminde, Lübnan'da büyüdü. Bu deneyimi Christina Assi'de, çatışmaları belgeleme ve savaşta anlatılmayan hikayeleri haberleştirme isteği doğurdu. 

 

İsrail'in Ekim 2023'te Lübnan'ın güneyine düzenlediği bir saldırıda ağır yaralandı. Saldırı sonucu Christina Assi'nin meslektaşı Issam Abdallah öldü, beş gazeteci yaralandı ve  Christina Assi'nin bacağı ampüte edildi. Bu deneyim Christina Assi'yi, gazetecilerin güvenliği için mücadele etmeye yöneltti. Christina Assi, 2024 Paris Olimpiyatları'ndaki meşale taşıma görevini de sahada hayatını kaybeden bütün gazetecilere adadı.

 

Taliban döneminde ilk Afgan sporcu Zakia Khudadadi

 

Zakia Khudadadi, 2024 Paris Olimpiyatları'nda Mülteci Paralimpik Takımı'nın madalya kazanan ilk sporcusu olarak tarihe geçti.  Bir kolunun dirsek ile bilek arasındaki kısmı olmadan doğan Zakia Khudadadi 11 yaşındayken, Afganistan'da doğup büyüdüğü Herat kentinde gizli bir spor salonunda herkesten gizli tekvandoya başladı. 

 

Taliban'ın 2021 yılında yönetimi ele geçirmesinin ardından Zakia Khudadadi'nin ilk yarışması olacak Tokyo Paralimpik Oyunları'na katılması engellendi.  Ancak Uluslararası Paralimpik Komitesi'nin müdahalesiyle Zakia Khudadadi, Afganistan'dan güvenli şekilde tahliye edildi ve Taliban'ın yeniden yönetime gelişi sonrası uluslararası spor etkinliğine katılan ilk Afgan kadın sporcu oldu.

 

Okula gidemeyen kız çocukları için girimişde bulunan Hamida Aman

 

Taliban, Afganistanlı  çocukların ortaöğretime erişimini engellediğinde medya girişimcisi Hamida Aman, okula gidemeyen öğrencilere ücretsiz multimedya dersler sunan çevrimiçi bir alan olarak Begum Akademisi'ni kurmaya karar verdi. 

 

Eğitim platformu geçen yıl boyunca öğrencilere, ortaokul ve lise sınıf müfredatını kapsayan Darice ve Peştuca 8 bin 500'den fazla video üretti. 

 

Hamida Aman Mart ayında da Begum Akademisi'nin derslerini uydu ile yayınlayan eğitim kanalı Begum TV'yi kurdu. 

 

Akademi ve televizyon, Hamida Aman'ın 2021 yılında Taliban yönetime geldiğinde kurduğu, kadınlar tarafından kadınlar için yayın yapan Radyo Begum projesinin ardından geldi.