35 yılda ateşin mesajı: Özgürlük!

 

HABER MERKEZİ- Kürt halkının tarihinde direniş ve dirilişle özdeşleşen ve 1990 yıllardan günümüze geçen 35 yılda Newroz alanlarında verilen tek mesaj “Özgürlük” oldu,  Newroz ateşleri hep özgürlük için yakıldı. 

 

Başta Kürt halkı olmak üzere Orta Doğu halkları için yaşam ve özgürlükle özdeş olan Newroz Bayramı bu yıl geride kalan tüm yıllardan farklı bir anlamla karşılanıyor. Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın ağırlaştırılmış tecrit altında tutulduğu İmralı Adası’nda kapının çok az da olsa aralanması ile  açıkladığı “Barış ve Demokratik Toplum” çağrısının sıcaklığının her yeri sarıp sarmaladığı bir zaman diliminde karşılanıyor bu yıl Newroz.

 

Bugün herkese umut olan kısa ama halklara bir geleceğin önünü açan tarihi çağrı öncesinde birçok Newrozlar yaşandı. Hepsi tarihe kendi döneminde not düştü, bir yanı ile öne çıktı. Bu yılın tarihi Newrozuna doğru giderken geçmişe hafızaya, bakmak neden bu yılın tarihi anlam ve ruhta olduğunu da ortaya koyuyor. 

 

Aradan geçen 35 yılda vazgeçilmez talep “özgürlük” olurken bu yılda alanlarda Newroz ateşi “Rêbertiya Azad Civaka Demokratîk" ve "Özgürlük İçin Demokratik Toplum Newrozu"  şiarıyla özgürlüğün olmazsa olmaz olduğunu vurgulamak için yanacak.

 

1990: İlk kitlesel kutlama

 

Kürt halkının kimlik ve özgürlük mücadelesinin toplumsallaşmaya başladığı 1990 yılında, Nisêbîn Newrozu göze çarpıyor. İlk kez burada 5 bin kişi alanlara çıkarak Newroz ateşi yaktı. Ancak halka yapılan saldırı sonucu en az 700 kişi gözaltına alındı. Kitlesel kutlamaların bir diğer adresi ile Cizîr oldu. Cizîr’de  15 bin kişi alanlara çıktı. Devletin yaptığı saldırılar sonucu 5 kişi katledildi, 80 kişi yaralandı 155 kişi ise tutuklandı.  1990 Newrozu aynı zamanda Kürdistan’ın her kentinde halkın Newroz ateşlerini yakmak için alanlara çıktığı yıl oldu. 

 

1991 Newrozu

 

1991 yılında, Newroz kutlamaları için Kürdistan ve Türkiye’de binlerce insan alanlara çıktı. Newroz artık kitselleşmiş, dalga dalga her yere yayılmıştı. Ancak kitlesel Newroz kutlamalarına karşı yapılan saldırılda 31 kişi katledildi. Dönemin gazeteleri “Kanlı Newroz” olarak verdi yaşanan katliamı, ancak katliama neden olan devlet saldırılarını görmedi, çatışma varmış gibi yansıttı. 

 

1992 Newrozu: Şirnex, Cizîr serhildan

 

1992’deki Newroz kutlamalarına Şirnex ve Cizîr’de alanlara çıkan halkın serhildanları damga vurdu. Aynı zamanda devletin de saldırıları. Yaşanan saldırılarda 90’ı aşkın kişinin yaşamını yitirdiği belirtildi. Türkiye’de basın halkın bayramını özgürce kutlamasını, devletin saldırılarını, katledilen insanları görmedi. Yaşananları “isyan” olarak gördü. 

 

1993: Ateşkesle sakin geçen Newroz

 

Kürdistan’da mücadelenin gelişmesi ile birlikte Kürt sorununun çözümüne fırsat tanımak amacıyla Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan ateşkes ilan etti. Ateşkesin etkisi ile 1993 yılındaki Newroz kutlamaları sakin geçti. 

 

1994 Newrozu 

 

Devletin Kürt sorununu çözmek için adım atmamasından dolayı, bozulan ateşkesin ardından gerçekleşen Newroz kutlamalarında Kürdistan ve Türkiye’de 7’den 70’e binlerce kişi alanlara çıktı. Ancak bu yılda devletin saldırıları ile halk karşı karşıya kaldı. Amed, Colemêrg, Mêrdîn, Êlih, Şirneş, Wan büyük kutlamalara sahne oldu. Devletin gerçekleştirdiği saldırılarda birçok kişi katledildi, çok sayıda kişi de yaralandı. Newroz kutlamalarını dönemin akaakım basını ise Newroz kutlamalarını hiç görmedi.

 

1995: Newruzlaştırılmak istenen Newroz

 

Kürt halkının özgürlük mücadelesinin gelişimi, Newrozlarda binlerce, on binlerce insanın tüm yasak ve engellemelere rağmen alanlara çıkarak Newroz’u kutlamalarına karşı devletin, dönemin iktidarının yaklaşımı Newroz’u özünden boşaltma girişimi oldu. Newroz’un “Bir Türk geleneği” olduğu iddia edilerek devlet erkanı tarafından “Newruz” kutlamaları yapıldı. 

 

1996 Newrozu

 

Devletin “Newruz” kutlamalarına karşı Kürdistan ve Türkiye’de halk Newroz kutlamaları için alanlara çıktı. Yasaklara rağmen Amed, Mêrdîn, Şirnex, Êlih başta olmak üzere Kürdistan’ın dört bir yanında halk Newroz’u kutladı. Saldırılara rağmen halk ulusal kıyafetleri ile alanları doldurdu. Türkiye’de ise aşta İstanbul, İzmir ve Adana olmak üzere bir çok kentte halk kutlamalar yaptı, yasakları dinlemedi. 1996 Newrozu’nda da saldırılardan dolayı birçok kişi katledildi. Birçok kişi de yaralandı. Devletin saldırılarına karşı uluslararası kurumlardan Türkiye’yi kınayan açıklamalar yapıldı. 

 

1997 Newrozu

 

Bu yıl da devletin yasaklamaları devam etti. Kürdistan ve Türkiye’de yasaklara rağmen halk alanlara çıktı. Amed, Wan, Mêrdîn, Êlih, Şirnex’te alanlara çıkan halka devlet saldırıları oldu. Saldırılarda yaralanmaların yanı sıra birçok kişi gözaltına alındı. Aynı şekilde Türkiye metropollerinde de halk yasaklara rağmen Newroz kutlamaları için alanlara çıktı. 

 

1998 Newrozu

 

Devletin “Newruz” dayatmasına rağmen Newroz kutlamalarında ısrar edilen 1998 Newrozu’nda da Kürtdistan ve Türkiye’de on binler alanlara çıktı. Amed, Wan, Êlih, Colemêrg, Mêrdîn, Şirnex’in yanı sıra tüm il, ilçe ve köylerde Newroz ateşleri yakıldı. Aynı şekilde Türkiye metropollerinde de halk alanlara çıktı. İstanbul, Adana, İzmir kutlamaların en yoğun yaşandığı merkezler oldu. Kürt halkı bir kez daha yasak, gözaltı, saldırı ve tutuklamalara rağmen bayramını kutlama, özgürlük talebinde ısrar etti. 

 

1999 Newrozu: Ateşler komployu protesto için yandı

 

Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın uluslararası komplo ile kaçırılarak Türkiye’ye getirilmesinin ardından gerçekleşen ilk Newroz’da halk komployu protesto etmek için alanlara çıktı. Yakılan ateşlerle komplo protesto edildi. Alanlara çıkan halka hem Kürdistan hem de Türkiye’de saldırılar oldu. Sadece İstanbul’da binin üzerinde insan gözaltına alındı. 

 

2000 Newrozu

 

PKK’nin ateş ilan ettiği bu  yılda Newroz’a resmi izin verildi. Yasağı kalkması ile birlikte Amed, Mêrdîn, Wan, Colemêrg, Mêrdîn, Sêrt, Şirnex başta olmak üzere Kürdistan’ın her yerinde yüzbinler alanlara çıktı. Amed Newrozu ile yıla damga vurdu. Kentin 8 kilometre dışındaki kutlama yerine yüzbinlerce insan aktı, adeta bir insan seli oluştu. 

 

2001 Newrozu

 

2001 yılında da yüzbinlerin katıldığı Newroz kutlamaları Kürdistan ve Türkiye’de "Ne inkar ne ayrılık, demokratik cumhuriyet" şiarıyla gerçekleştirildi. Newroz’a damgasını vuran ise barış talebi oldu. 

 

2002 Newrozu: Yine yasak!

 

Newroz kutlamaları 2000 ve 2001 yılının ardından yeniden yasaklandı. Ancak yasaklara rağmen halk alanlara çıktı. Özgür Basın 2002 yılı kutlamalarını yasak tanımayan halktan esinlenerek “Newroz yasak tanımadı” sözleriyle paylaştı. 

 

2003 Newrozu

 

Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın Kürt sorununun çözümü için demokratikleşmeyi, demokratik cumhuriyeti vurguladığı bu süreçte de devletin Newroz yasağı halka engel olmadı. Aynı zamanda ABD’nin de Irak’a müdahale başlattığı bu yıl halk Kürdistan ve Türkiye’de alanlara çıktı. Saldırılar bayram kutlamalarına geri adım attıramadı. Dehaqlara karşı Newroz ateşleri her yerde yükseldi. 

 

2004 Newrozu: Tecrit protestosu

 

Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan İmralı’ya getirildiği andan itibaren özel bir sistem ve rejim altında tutuldu. Bunun özü de tecrit idi. 2004 yılında işte bu yüzden gerçekleşen Newroz kutlamalarına tecrit protestoları damga vurdu. Kürdistan ve Türkiye’de alanlara çıkan halk ateşleri tecridi protesto etmek için yaktı. Tecride karşı özgürlük vurgusu öne çıktı Newroz kutlamalarında. 

 

2005 Newrozu: Konfederalizm ilan edildi

 

Newroz kutlamalarında özel bir yeri olan 2005 yılı Newrozu’nda Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın “Demokratik Konfederalizm” projesi ilan edildi. Kürdistan ve Türkiye’de alanlara halk bu coşku ile çıkıp ateşler yaktı. 

 

2006 Newrozu

 

Bir önceki yıl ilan edilen “demokratik Konfederaliz” sonrasında kutlanan 2006 Newrozu yine devletin yasaklarıyla ve saldırılarıyla geçti. Başta Amed olmak üzere birçok yerde kutlamalar yapan halka saldırılar oldu. Ancak halk bayramını kutlamaktan geri adım atmadı. 

 

2007 Newroz

 

Kürdistan ve Türkiye’de Newroz geniş katılımla kutlandı. Amed başta olmak üzere birçok şehirde yüz binlerce kişi meydanlara çıktı. Kutlamalar büyük bir coşku ile geçerken bazı halka saldırılar oldu. Saldırılarda birçok kişi gözaltına alındı. 

 

2008 Newrozu

 

Kürdistan’da başta Amed, Wan, Colemêrğ olmak üzere halk alanlara aktı. Ancak devletin yarattığı gerginlikten dolayı saldırılar yaşandı. Birçok kişi saldırılarda yaralandı, birçok kişi de gözaltına alındı. Devletin Kürt halkının kutlamak istediği bayrama tahammülsüzlüğü bir kez daha görüldü. 

 

2009 Newrozu

 

2009 yılında yüzbinlerce insan kutlamalar için alanlara çıktı. Kutlamaların öncülüğünü Demokratik Toplum Partisi (DTP) yaptı. Genel itibari ile sakin geçse de  yer yer Kürdistan ve Türkiye’deki kutlamalara saldırılar oldu. 

 

2010 Newrozu: Milyonlar alanlarda

 

Newroz kutlamalarının büyük bir coşku ile yaşandığı bir yı oldu. Sadece Amed’de bir milyon kişi kutlamalara katıldı. Kutlamalar genel olarak sakin geçti. Ancak yer yer devletin saldırıları oldu. Kutlamalara  demokratik çözüm talebi damga vurdu. 

 

2011 Newrozu

 

Özgürlük talebinin ön plana çıktığı kutlamalarda milyonlar Newroz ateşleri yaktı. Kürdistan baştan başa Newroz renklerine büründü. Ateşler Kürt halkının ve Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın özgürlüğü için yakıldı. Devletin saldırıları olsa da halk bu yılda görkemli kutlamalardan geri adım atmadı. 

 

2012 Newrozu 

 

Devlet bu yılkı kutlamaların sadece 21 Mart günü gerçekleşmesini dayattı. Ancak buna rağmen halk günlere yayılan etkinlik ve kutlamalar gerçekleştirdi. Amed, Wan, İstanbul, Êlih ve İstanbul başta olmak üzere görkemli kutlamalar gerçekleşti. Yasaklar tanınmadı. Saldırılar geri adım attırmadı. 

 

2013 Newrozu: Tarihi mesaj

 

21 Mart 2013'te Diyarbakır'da düzenlenen Newroz kutlamalarında, Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan'ın tarihi  mesajı Kürtçe ve Türkçe olarak okundu. Mesajında, silahlı mücadelenin yerini demokratik siyasi mücadeleye bırakması gerektiğini vurgulayan Kürt Halk Önderi barış ve demokratik çözümün gerçekleşmesi için tarihi bir adım attı. Tarihi mesaj tüm dünyada büyük bir yankı uyandırdı. Milyonların katıldığı Newroz kutlamalarında Kürt Halk Önderi’nin mesajı selamlandı, sahiplenildi. 

 

2014 Newrozu

 

Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan'ın bir önceki yıl başlattığı çözüm fırsatı bu yıl da etkisini gösterdi. Kürt Halk Önderi’nin bu Newroz’da da gönderdiği mesaj çözümde ısrar vurgusu ön plana çıktı. Milyonlar bu Newroz’da da ateşleri Kürt sorununun çözümü ve özgürlük talepleri ile yaktı.  

 

2015 Newrozu

 

Kürt Halk Önderi  Abdullah Öcalan’ın devletle yaptığı görüşmelerde çözüm için adımlar atmaya devam ettiği bu süreçte de İmralı’dan gelen mesaj okundu. Bu mesajında da Kürt Halk Önderi özellikle silahlı mücadele yerine demokratik siyasetin önünün açılmasına ilişkin çağrı yaptı. Halk, önceki yıllarda olduğu gibi bu çağrıyı sahiplendi. 

 

2016 Newrozu

 

Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın Kürt sorununun çözümü için attığı adımlar, sunduğu fırsatlara rağmen devlet, iktidar buna çözüm adımları atarak karşılık vermedi. İmralı’daki görüşme masasını devletin devirmesinin ardından gerçekleşen bu Newroz’da yasak ve engeller çıkarılmaya çalışıldı. Başta Amed olmak üzere adeta devlet 90’ların yasaklarına geri döndü. Ancak tüm bunlara rağmen halk alanları boş bırakmadı, yüzbinler alanları doldurdu, kutmalarını gerçekleştirdi. 

 

2017 Newrozu

 

2017 Newrozu, Amed’de üniversite öğrencisi Kemal Kurkut'un polis tarafından vurularak katledilmesiyle hafızalara kazındı, tarihe geçti. İstanbul, Dîlok, Mersin, Cizîr, Mêrdîn, Qoser, Semsûr, Gever, Agirî, Mûş ve tüm şehir, ilçe, köy ve mezralarda özgürlük için Newroz ateşleri yakıldı. 

 

2018 Newrozu

 

2018 yılında, Türkiye'nin Efrîn’e yönelik saldırısı  Newroz alanlarında ana gündem maddesi oldu. Her yerde alanlara çıkan halk Efrîn’e saldırıya tepki gösterdi. Newroz ateşleri Efrîn halkına destek olmanın yanı sıra bir kez daha özgürlük için yakıldı. 

 

2019 Newrozu

 

2019 Newrozu, Demokratik Toplum Kongresi (DTK) Eş Başkanı Leyla Güven'in, Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan'a uygulanan ağırlaştırılmış tecridi protesto etmek amacıyla başlattığı açlık greviyle aynı döneme denk geldi. Newroz alanlarında tecrit uygulamaları protesto edildi ve tüm cezaevlerine yayılan açlık grevlerine destek mesajları verildi. Tecridin kaldırılması alanların tek talebi oldu. 

 

2020 Newrozu

 

2020 yılında COVID-19 pandemisinin etkisiyle, Newroz kutlamaları büyük ölçüde iptal edildi veya sınırlı katılımla gerçekleştirildi. Sosyal mesafe kuralları ve sokağa çıkma yasakları nedeniyle, kitlesel etkinlikler düzenlenemedi. Bunun yerine, online etkinlikler ve sembolik kutlamalar yapıldı.

 

2021 Newrozu

 

2021'de pandemi devam etmesine rağmen, aşılamaların başlamasıyla birlikte bazı bölgelerde sınırlı katılımlı Newroz kutlamaları yapıldı. Ateşler özgürlük için yakıldı yine. 

 

2022 Newrozu

 

2022 yılında, pandeminin etkisinin azalmasıyla birlikte, Newroz kutlamaları yeniden kitlesel katılımlarla gerçekleştirildi. Kürdistan’da yine milyonlar Newroz ateşi yaktı. Her ateş, verilen her mesaj özgürlük, demokrasi ve kardeşlik için oldu.

 

2023 Newrozu

 

2023 Newrozu, seçimlerin olduğu sürece denk geldi. Newroz alanları miting alanlarına dönüştü. Halkın talebi iktidarın değişimi, özgürlük ve demokrasiden yana oldu. 2023 yılında Newroz, "Her der Newroz, her dem azadî" ve "Newroz ateşiyle özgürlüğe" sloganlarıyla, Maraş merkezli depremlerde yaşamını yitirenlere adandı. Etkinliklerde, depremde hayatını kaybedenler için yas tutulurken, aynı zamanda dayanışma ve umut mesajları verildi. 

 

2024 Newrozu

 

2024 yılında kutlamalar için ilk ateş Xerpêt’in Dep ilçesinde yakıldı. "Rabe dema azadî û serkeftinê ye" (Kalk, özgürlük ve barış zamanıdır) şiarıyla gerçekleştirilen bu kutlamalar, barış ve özgürlük temalarını ön plana çıkardı. Milyonlar bu şiar etrafında özgürlük talebinde bulundu.